همه چیز در مورد «موت‌کورت»ها/ بازخوانی پرونده تخلفات بانک سرمایه

خبرگزاری مهر، گروه جامعه؛ موت‌کورت‌ها، دادگاه تمرینی یا شبیه‌سازی دادگاه نوعی فعالیت است که در آن حقوقدانان سعی می‌کنند فرآیند یک دادگاه را از طریق نوشتن لایحه، دفاعیه و ارائه حضوری این یادداشت‌ها در برابر قضات یا هیأت داوران شبیه‌سازی کنند. در ایران هم شاهد برگزاری موت کورت‌هایی در سطح دانشجویان بوده‌ایم اما این بار قوه‌قضاییه درصدد است تا حول یکی از چالش برانگیزترین مباحث قضائی یعنی جرایم اقتصادی موت کورت برگزار کند. از این رو گفت‌وگویی داشتیم با سید مهدی جوادی، رئیس مرکز نوآوری و آموزش پژوهشگاه قوه قضائیه و دبیر نخستین موت کورت جرایم اقتصادی کشور که در ادامه می‌توانید این گفت‌وگو را بخوانید.

در ابتدا کمی از موت‌کورت‌ها و از سابقه و اهمیت این مسابقات علمی بگویید؟

موت کورت ها یا دادگاه‌های شبیه سازی از شیوه‌های ارتقا مهارت‌های حقوقی محسوب می‌شود که قدمت برگزاری آن‌ها به بیش از نیم قرن می‌رسد، این شیوه گرچه قدمتی حدوداً ۶۰ ساله دارد اما در سیستم‌های آموزشی نوین جهان مورد توجه است و از شیوه‌های نوین مهارت آموزی حقوقی به حساب می‌آید. لذا هر ساله در رشته حقوق شاهد برگزاری مسابقاتی تحت عنوان موت کورت (مسابقات شبیه سازی دادگاه مجازی) در کشورهای اروپایی و دانشگاه‌هایی مانند آکسفورد و کمبریج هستیم.

از قوی‌ترین و استانداردترین موت کورت‌های جهان می‌توان موت کورت‌های هانری دونان و جساپ را نام برد که هر ساله در این رقابت‌ها بیش از ۶۰۰ تیم از سراسر دنیا داوطلب شرکت در این مسابقات هستند

از قوی‌ترین و استانداردترین موت‌کورت‌های جهان می‌توان موت کورت های هانری دونان و جساپ را نام برد که هر ساله در این رقابت‌ها بیش از ۶۰۰ تیم از سراسر دنیا داوطلب شرکت در این مسابقات هستند. در ایران این شیوه در دهه اخیر و تقریباً از ۹۳ مورد توجه قرار گرفت اما بیشتر با تمرکز بر اعزام تیم‌های دانشجویی به مسابقات شبیه سازی خارج از کشور. در چند سال اخیر خوشبختانه برخی دانشگاه‌ها در برگزاری موت کورت های داخلی پیش قدم شده‌اند، مانند دانشگاه علامه طباطبایی که در این حوزه فعالیت‌های خوبی داشته است، در میان نهادهای حقوقی کشور هم پژوهشکده شورای نگهبان با برگزاری مسابقات شبیه‌سازی جلسات شورای نگهبان به این عرصه ورود پیدا کرد که با استقبال خوب مخاطبان مواجه شد و به تازگی فراخوان دور دوم آن را منتشر کرده است.

شیوه و فرآیندهای برگزاری این مسابقات چیست و چرا معمولاً استقبال از این دست مسابقات زیاد است آیا هیجان یک دادگاه واقعی را دارد؟

موت کورت، دادگاه تمرینی یا شبیه‌سازی دادگاه نوعی فعالیت است که در آن دانشجویان حقوق سعی می‌کنند فرآیند یک دادگاه را از طریق نوشتن لایحه، دفاعیه و ارائه حضوری این یادداشت‌ها در برابر قضات یا هیأت داوران شبیه‌سازی کنند. مسابقات شبیه‌سازی دادگاه تنها تکیه بر شواهد و سخنانی دارد که پیش از مسابقه در قالب یک متن مشترک به تمامی تیم‌ها ارائه می‌شود. در واقع یک پرونده حقوقی در قالب متن فراخوان طرح می‌شود و حالا تیم‌ها باید برای این وضعیت حقوقی در فرآیند یک دادگاه حضور یابند.

هر تیم در دادگاه شبیه‌سازی از سه نفر تشکیل شده‌است که دو نفر تحت عنوان سخنگو وظیفه ارائه لوایح در برابر هیأت داوران را دارند و نفر سوم که جستجوگر نام دارد شواهد و اسناد استنتاج شده را در پایان هر دور ارائه به هیأت داوران تحویل می‌دهد. در مسابقات موت کورت، یک پرونده فرضی در اختیار تیم‌های شرکت کننده قرار می‌گیرد. این تیم‌ها در مقابل تیم قضات که از اساتید برجسته حقوق کشور هستند یک بار در مقام دادستانی و یک بار دیگر در مقام وکیل مدافع متهمان فرضی قرار می‌گیرد.

این تغییر نقش کمک خواهد کرد تا هربار خود تیم‌ها خود را به چالش بکشند. دانش و معلومات حقوقی در کنار نحوه ارائه و نیز نوآوری‌ها و مسائل روان شناختی چون اعتماد به نفس و تسلط به خود، فن بیان و قدرت اقناع سازی که مهارت‌های لازم برای هر حقوقدانی است برای موفقیت در چنین شبیه سازی ضروری است و هر کدام از این موارد دارای نمره هستند.

چرا سراغ موت کورت یا دادگاه شبیه سازی جرایم اقتصادی رفتید، آیا موضوع پرونده‌های این دادگاه‌ها جذابیت بیشتری داشت یا دلیل دیگری دارد؟

هدف از برگزاری این نوع مسابقات تقویت دانش شرکت کنندگان در این مسابقه است. برای پیروزی در هر مسابقه نیاز به مطالعه چندین مطلب مثل قوانین مربوط، رویه قضائی، نظریه دکترین و….. دارد که شاید به اندازه چندین ترم دانشگاهی باشد. تقویت قدرت استدلال، روحیه کار تیمی، تحقیق و روش‌های ارائه نیز از دیگر اهداف برگزاری این نوع دادگاه‌های تمرینی هستند. در سال‌های اخیر یکی از موضوعات مهم دستگاه قضائی بحث مبارزه با مفاسد اقتصادی بوده است، پرونده‌های مطرح شده در دادگاه‌های جرایم اقتصادی معمولاً یکی از پیچیده‌ترین پرونده‌های قضائی است که ابعاد مختلفی دارد، گاهی رسیدگی به یک پرونده نیازمند زمان بسیار زیادی برای بررسی اسناد و اخذ نظرات کارشناسی متعدد است.

ارتقا سطح دانشی و مهارتی جامعه حقوقی کشور در حوزه جرایم اقصادی می‌تواند کمک شایانی به کیفی شدن دادگاه‌ها در این حوزه کند

در برخی پرونده‌های دادنامه‌ها و احکام چند هزار صفحه هستند و چند جلد کتاب حقوقی می‌توانند باشند، از این رو ارتقا دانش حقوقی و مهارتی وکلا و قضات در این حوزه از اهمیت بسزایی برخوردار است، در سال‌های اخیر زحمات زیادی برای تربیت قضات و حقوقدانان متخصص در این حوزه کشیده شده اما همچنان خلاءهای جدی وجود دارد، ارتقا سطح دانشی و مهارتی جامعه حقوقی کشور در حوزه جرایم اقصادی می‌تواند کمک شایانی به کیفی شدن دادگاه‌ها در این حوزه باشد که خوشبختانه با حمایت‌های ریاست قوه قضائیه این مهم در قالب برگزاری موت کورت جرایم اقتصادی با همکاری انجمن حقوق اقتصادی ایران در مرکز نوآوری پژوهشگاه قوه قضائیه محقق شده است، اینکه خود قوه‌قضاییه پیشگام چنین اقدامی شده است نشان از اهمیت موضوع نوآوری و آموزش در قوه قضائیه دارد.

برای برگزاری مسابقات شبیه سازی جرایم اقتصادی چه پرونده‌ای طراحی شده و چه فرایندی طی شده است؟

موت کورت جرایم اقتصادی به ابتکار مرکز نوآوری پژوهشگاه قوه قضائیه برای نخستین‌بار با تشکیل کارگروه سیاست‌گذاری متشکل از قضات مطرح جرایم اقتصادی و اساتید بنام این حوزه طراحی شد. بحمدالله با همکاری سایر ارکان محترم قوه‌قضاییه و همچنین مشارکت قضات برجسته این حوزه برای موضوع اعلامی توانستیم با ترکیب چند پرونده مهم جرایم اقتصادی در سال‌های اخیر با محوریت پرونده بانک سرمایه فراخوان را طراحی کنیم، طراحی این فراخوان یک کار پیچیده بود چرا که مجبور بودیم چندین پرونده جرایم اقتصادی را که دارای موضوعات عدیده هستند ساده سازی کنیم و همچنین برخی وجوه آن را با تغییر عناوین و اسامی و سمت‌ها آماده سازی کنیم تا قابلیت انتشار پیدا کند و از سوی دیگر قوام علمی لازم را برای برگزاری یک موت کورت در استاندارد بین‌المللی داشته باشد.

این مسابقه شبیه سازی اولین موت کورتی است که قرار است در حوزه جرایم پولی و بانکی برگزار شود و محوریت پرونده طراحی شده پرونده تخلفات ۱۴ هزار میلیارد تومانی بانک سرمایه است که از دی ماه سال ۹۷ در شعبه سوم دادگاه ویژه جرایم اقتصادی به ریاست قاضی اسدالله مسعودی مقام کلید خورد و همچنان ادامه دارد. از جمله متهمان و محکومان شاخص پرونده می‌توان به آقایان هادی رضوی، حسین هدایتی، محمد امامی محمدرضا جهانبانی و غیره… اشاره کرد.

این مسابقه شبیه سازی اولین موت کورتی است که قرار است در حوزه جرایم پولی و بانکی برگزار شود و محوریت پرونده طراحی شده پرونده تخلفات ۱۴ هزار میلیارد تومانی بانک سرمایه است که از دی ماه سال ۹۷ در شعبه سوم دادگاه ویژه جرایم اقتصادی به ریاست قاضی اسدالله مسعودی مقام کلید خورد و همچنان ادامه دارد

اما در طراحی از یکی دو پرونده شاخص دیگر حوزه جرایم اقتصادی هم استفاده شد. با توجه به حجم بالای تخلفات و اتهامات، موضوع ضمانت نامه‌های بانکی که بخش قابل توجهی از پرونده‌های حوزه جرایم پولی و بانکی ما را تشکیل می‌دهد، و همچنین با توجه به اینکه جزو موضوعات چالشی در حقوق ما می‌باشد، محوریت پرونده موت کورت، جرایم شکل گرفته از طریق اخذ ضمانت‌های بانکی است و تاکید در این موت کورت بر حوزه ضمانت نامه‌های بانکی خواهد بود. ما درصدد هستیم این مسابقه را در قالب یک جایزه بزرگ به صورت سالانه برگزار کنیم.

برنامه زمانبندی و نحوه شرکت علاقه مندان در این مسابقه حقوقی را می‌فرمایید؟

اعلام فراخوان و انتشار پرونده در هفته اول شهریور ماه خواهد بود و تیم‌ها به مدت یک ماه فرصت خواهند داشت لوایح خود را بفرستند، برگزاری دادگاه‌های شبیه سازی نهایی هم در هفته آخر مهرماه صورت خواهد پذیرفت.

دانشجویان، وکلا و علاقه مندان برای شرکت در این مسابقات می‌توانند به سایت پژوهشگاه قوه قضائیه مراجعه کنند، ما در مرکز نوآوری درصدد هستیم به علت شرایط کرونایی حتی‌الامکان تمامی مراحل مسابقات به صورت مجازی برگزار شود.

در پایان اگر نکته‌ای هست بفرمائید؟

آموزش جامعه حقوقی و ارتقا مهارت‌های آنها منجر به تقویت حکمرانی قانون در کشور خواهد شد ما در مرکز نوآوری و آموزش قوه قضائیه رسالت خودمان را ارتقا مهارت‌های اکوسیستم حقوقی کشور و بهره‌گیری از نوآوری و فناوری‌های نوین برای توسعه خدمات حقوقی در قالب استارت اپ ها و تیم‌های نوآور می‌دانیم، این امر محقق نخواهد شد مگر با کمک اهالی رسانه، ضمن تشکر از زحمات شما امیدوارم در طی این مسیر همواره دوستان رسانه‌ای را کمک و مددکار ما باشند.